του Παναγιώτη Καλομοιράκη
Τάση Πραγμάτωσης- Οργανισμός
Ο Rogers, όπως και οι συνάδελφοί του Goldstein και Maslow, υποστηρίζει πως η μοναδική κινητήρια δύναμη του ανθρώπινου οργανισμού είναι η τάση για πραγμάτωση. Η τάση πραγμάτωσης ωθεί τον οργανισμό προς την επιβίωση, την εξέλιξη, την αυτονομία, βάσει των εγγενών χαρακτηριστικών του. Η τάση πραγμάτωσης είναι μία τάση που δεν μπορεί να αποκοπεί από τον οργανισμό αλλά δρα από τη γέννηση του ανθρώπου και συνεχίζει να δρα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του (Μπρούζος, 2004).
Η τάση πραγμάτωσης αφορά τον οργανισμό ως όλον, το σύνολο των βιολογικών, ψυχικών και νοητικών λειτουργιών του ανθρώπου (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2001). Κατά τη λειτουργία της αξιολογεί όλες τις εμπειρίες, συνειδητές ή μη, και εκτιμά κατά πόσο αυτές προάγουν την ανάπτυξη του οργανισμού. Αυτή τη διαδικασία ο Rogers την ονομάζει οργανισμική διεργασία αξιολόγησης (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2008).
Εαυτός- Τάση Αυτοπραγμάτωσης
Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι διαφορετικός από την έννοια του εαυτού για τον Rogers. O εαυτός αναφέρεται στο μέρος του οργανισμού που είναι συνειδητό στην αντίληψη του ατόμου. Η δομή του εαυτού περιλαμβάνει την αντίληψη που έχει το άτομο για τον εαυτό του ή την αυτοαντίληψη του, και τον ιδεώδη εαυτό. Ο ιδεώδης εαυτός εκφράζει την αυτοαντίληψη που το άτομο επιθυμεί να έχει και που σε αυτή προσδίδει τη μεγαλύτερη βαρύτητα (Μπρούζος, 2004). Το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και ιδιαίτερα η αλληλεπίδραση με τα άλλα άτομα διαμορφώνουν τη δομή του εαυτού (Rogers, 1972b στο Μπρούζος, 2004). Οι Pervin & John (1999) αναφέρουν πως παρότι ο εαυτός μπορεί να αλλάξει, διατηρεί τη σταθερότητα, την ενότητα και την οργάνωση των αντιλήψεων του. Η τάση αυτό-πραγμάτωσης είναι η τάση πραγμάτωσης του εαυτού, οπότε μπορεί να θεωρηθεί ως υποσύστημα της οργανισμικής τάσης πραγμάτωσης (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2001).
Ανάγκη για Θετική Αναγνώριση
Η ανάγκη για θετική αποδοχή και αναγνώριση από τους άλλους είναι η δεύτερη σημαντικότερη ανάγκη μετά την ανάγκη αυτοπραγμάτωσης στον άνθρωπο (McLeod, 2009) . Σύμφωνα με τον Μπρούζο (2004) η ανάγκη για πραγμάτωση «περιγράφει την «εγωκεντρική» πλευρά της ανάπτυξης (αυτονομία, ανάπτυξη, πραγμάτωση πραγμάτωση κ.ά.)», ενώ η ανάγκη για θετική αναγνώριση «εμπερικλείει την «κοινωνιο- κεντρική» διάσταση (αποδοχή, αναγνώριση, κ.ά.)» (σ. 167).
Οι Όροι Αξίας
Οι όροι αξίας βασίζονται στην ανάγκη για θετική αναγνώριση του ατόμου από σημαντικά πρόσωπα. Οι ίδιοι αντικατοπτρίζουν τις προϋποθέσεις που θέτουν οι άλλοι στο άτομο, έτσι ώστε να έχει τη θετική αναγνώριση και αποδοχή τους (McLeod, 2009) . Διαμορφώνουν την αυτοαντίληψη του ατόμου καθώς αυτό τους αφομοιώνει και δημιουργούν ένα διαφορετικό εαυτό από τον αρχικό οργανισμικό εαυτό (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2001). Για παράδειγμα το άτομο πιστεύει πως για να το αγαπούν πρέπει να προσφέρει ένα αντάλλαγμα ή για να αξίζει την εκτίμηση των άλλων πρέπει να τα κάνει όλα καλά κ.ά.
Ασυμφωνία Εαυτού
Όσο οι όροι αξίας των σημαντικών άλλων κρίνονται θετικά η τάση πραγμάτωσης δρα ανενόχλητα και προάγει την ανάπτυξη του ανθρώπου. Παράλληλα όσο οι οργανικές εμπειρίες εμπλουτίζουν την αυτοαντίληψη του, τόσο πιο ευέλικτη γίνεται (Μπρούζος, 2004). Όταν όμως οι όροι αξίας είναι άκαμπτοι ή συσσωρεύονται το κέντρο αξιολόγησης των εμπειριών του ατόμου απομακρύνεται από το ίδιο. Έτσι, το άτομο αποκτά ένα εξωτερικό κέντρο ελέγχου και βαθμιαία χάνει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2008). Οι εμπειρίες του ατόμου για να αφομοιωθούν, τότε, στην αυτοαντίληψη διαστρεβλώνονται είτε δε γίνονται αντιληπτές (Μπρούζος, 2004). Το αποτέλεσμα αυτού είναι πως μειώνεται η ικανότητα αντίληψης των συναισθημάτων (McLeod, 2009) και το άτομο εισέρχεται σε ασυμφωνία εαυτού και εμπειρίας (Μαλικιώση-Λοΐζου, 2009). Η τάση αυτοπραγμάτωσης του εαυτού δηλαδή, αντιστρατεύεται τη τάση πραγμάτωσης του οργανισμού.
Η Ανάπτυξη και η Αλλαγή του Ατόμου
Ο ανθρώπινος οργανισμός εν μέρει είναι αυτόνομος, αφού κατέχεται από την τάση πραγμάτωσης. Παράλληλα, όμως εξαρτάται από τον κοινωνικό του περίγυρο για τη θετική αναγνώριση. Έτσι, ο άνθρωπος ενδοβάλλει κατά τη διάρκεια της ζωής του διάφορους όρους αξίας. Όσο η θετική αναγνώριση, με ή χωρίς όρους αξίας, παρέχεται αμέριστα, το άτομο συνεχίζει απρόσκοπτα την πορεία του για αυτοπραγμάτωση. Σε αυτή την περίπτωση η τάση πραγμάτωσης «προσανατολίζεται σε στόχους όπως αυτονομία, ωρίμανση και ανύψωση, υπευθυνότητα για τον εαυτό και κοινωνικότητα και, τέλος, στην αυτοπραγμάτωση» (Μπρούζος, 2004, σ. 165). Ο «ιδεατός εαυτός» όπως συμπεραίνει ο McLeod (2009), αντικατοπτρίζει την ικανότητα του ανθρώπου στον αγώνα που δίνει να φτάσει στην πλήρωση. Σε περίπτωση, τώρα, που οι όροι αξίας μπλοκάρουν την τάση πραγμάτωσης, το άτομο εισέρχεσαι σε κατάσταση ασυμφωνίας. Η παρατεταμένη έκθεση σε αυτήν μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε ψυχολογική δυσπροσαρμογή. Καθώς η αντίληψη του ατόμου δεν έχει συμβολοποιήσει, δηλαδή δεν έχει κάνει συνειδητές, σημαντικές εμπειρίες του οργανισμού, το άτομο νοιώθει συνήθως ένα αίσθημα απροσδιόριστης απειλής (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2008). Ο οργανισμικός εαυτός μάχεται την αυτοαντίληψη του ατόμου. Η σημαντικότερη συνιστώσα για να επέλθει η αλλαγή της κατάστασης του ατόμου, για τον Rogers, είναι oι ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις (Μπρούζος, 2004).
Βιβλιογραφία
McLeod, J. (2009). An Introduction to Counselling (4th ed.). Maidenhead: Open University Press.
Pervin, L. A., & John, O. P. (1999). Θεωρίες προσωπικότητας. (Α. Αλεξανδροπούλου, & Ε. Δασκαλοπούλου, Μεταφρ.) Αθήνα: Τυπωθήτω.
Ιωσηφίδη, Π., & Ιωσηφίδης, Ι. (2001). Προσωποκεντρική Προσέγγιση. Στο Π. Ασημάκης, & κ. συν., Σύγχρονες Ψυχοθεραπείες: Από τη θεωρία στην εφαρμογή. Αθήνα: Ασημάκης.
Ιωσηφίδη, Π., & Ιωσηφίδης, Ι. (2008). Η προσωποκεντρική προσέγγιση του C. Rogers. In Γ. Ποταμιάνος, & κ. συν., Θεωρίες προσωπικότητας και κλινική πρακτική. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (2009). Συμβουλευτική Ψυχολογία (12η εκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Μπρούζος, Α. (2004). Προσωποκεντρική Συμβουλευτική:Θεωρία,Έρευνα και Εφαρμογές. Αθήνα: Τυπωθήτω.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου