Η προσωποκεντρική συμβουλευτική

του Παναγιώτη Καλομοιράκη

Μερικά ιστορικά στοιχεία

Μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα περίπου, η ψυχοθεραπεία αντλούσε τις μεθόδους της από τις θεωρίες των ψυχοδυναμικών και συμπεριφοριστικών σχολών. Στις 11 Δεκεμβρίου του 1940 , ο Carl Ransom Rogers, σε εισήγησή του στο Πανεπιστήμιο της Minnesota, παρουσίασε μια διαφορετική προσέγγιση, τη «μη κατευθυντική» συμβουλευτική (Μπρούζος, 2004). Σε αυτή τη θεραπεία « το άτομο και όχι το πρόβλημα, βρίσκεται στο επίκεντρο. Ο στόχος δεν είναι να λύθει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα αλλά να βοηθηθεί το άτομο να αναπτυχθεί, έτσι ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει το τωρινό πρόβλημα και τα μελλοντικά προβλήματα με έναν πιο ολοκληρωμένο τρόπο» (Rogers, 1942, σ.28). Από τότε, η εξέλιξη της «μη κατευθυντικής» συμβουλευτικής είναι αδιάλειπτη. Σήμερα απαντάται ως «προσωποκεντρική» προσέγγιση. 

Το θεωρητικό πλαίσιο της προσωποκεντρικής συμβουλευτικής

Η προσωποκεντρική προσέγγιση ισχυρίζεται πως ο άνθρωπος ως οργανισμός κατευθύνεται από μία και μοναδική τάση, την τάση για πραγμάτωση (Μπρούζος, 2004). Όπως αναφέρει ο Rogers, «ο οργανισμός έχει μια βασική τάση, αγωνίζεται να πραγματώσει, να διατηρήσει και να ενισχύσει το σύνολο των εμπειριών του» ( Pervin & John, 1999, σ. 249). Αυτές τις εμπειρίες, ο άνθρωπος, τις αντιλαμβάνεται με μοναδικό τρόπο. Έτσι, η προσωποκεντρική στηρίζεται στη φαινομενολογία, ώστε να κατανοήσει τον προσωπικό κόσμο του ανθρώπου, όπως αυτός τον αισθάνεται. (Γεωργίου, 2009). Μαζί με την τάση πραγμάτωσης συμβαδίζει η ανάγκη για θετική αναγνώριση. Ο Rogers, μάλιστα, προσδιορίζει «η ανάγκη για αγάπη και αναγνώριση είναι έμφυτη» (Μπρούζος, 2004, σ.167). Αν τώρα, αυτές οι συνθήκες ευδοκιμήσουν, ο άνθρωπος θα οδηγηθεί στην αυτονομία, στην ωρίμανση και τέλος στην αυτοπραγμάτωση. Αν όχι, οδηγείται σε ασυμφωνία του εαυτού χωρίς όμως να αποκόπτεται η τάση για πραγμάτωση (Μπρούζος, 2004).

Η προσωποκεντρική προσέγγιση κατά τη συμβουλευτική διαδικασία

Από το θεωρητικό πλαίσιο της προσωποκεντρικής απορρέει πως το άτομο που έχει έρθει σε ασυμφωνία του εαυτού, έχει τη δυνατότητα για αλλαγή, εφόσον πληρούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις. Από αυτές, η τάση για πραγμάτωση υπάρχει, η ανάγκη για θετική αναγνώριση θα αντιμετωπιστεί μέσα στη θεραπευτική σχέση. Γι’ αυτό το λόγο, η σχέση συμβούλου-πελάτη έχει τον πρωταρχικό ρόλο στη συμβουλευτική διαδικασία. Ο θεραπευτής καλείται να είναι γνήσιος, με ενσυναίσθητη κατανόηση και να διατηρεί απεριόριστο θετικό σεβασμό για τον πελάτη (Μαλικιώση-Λοϊζου, 2009). Αν καλύπτονται αυτά, τότε ο θεραπευόμενος «θα ανακαλύψει μέσα του τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει αυτή τη σχέση για εξέλιξη, και η αλλαγή της προσωπικής ανάπτυξης θα συμβεί» (Rogers, 1961, σ.33). Συνοψίζοντας, ο Rogers αντιλαμβάνεται την ουσία της θεραπείας στη σχέση θεραπευτή- πελάτη (Rogers, 1980).

Τα χαρακτηριστικά της προσωποκεντρικής συμβουλευτικής

Ο σύγχρονος σύμβουλος οδηγείται από τις αρχές του Rogers, όπου οφείλει να τις επιδιώκει και να τις εφαρμόζει ώστε να συντελεί ακέραια το έργο του. Η Μαλικιώση-Λοΐζου (2009) αναφέρει πως τα απαραίτητα θεραπευτικά χαρακτηριστικά του συμβούλου που αναγνώρισε ο Rogers, θεωρούνται από τις μεγαλύτερες συνδρομές στη θεραπεία. Ο Ποταμιάνος (1999) τα παρουσιάζει ως κοινή κλινική «σοφία» (σ. 306). Ο σύμβουλος της προσωποκεντρικής προσέγγισης, επικεντρωμένος στη σχέση του με τον πελάτη, απαραίτητο είναι να τα καλλιεργεί αυτά αδιάλειπτα. Έτσι, καλείται να επανεξετάζει διαρκώς την αυτογνωσία του. Η προσήλωση στη σχέση, ωστόσο, εγκυμονεί μερικούς κινδύνους. Όπως διακρίνει ο Corey (2005), μερικοί θεραπευτές της προσωποκεντρικής, παρερμηνεύοντας τις βασικές αρχές της προσέγγισης, τείνουν να αρκούνται στην υποστήριξη των πελατών ή ακόμα και να περιορίζονται στις αντανακλάσεις και στο παθητικό άκουσμα. Αυτή ήταν και η κύρια αιτία που ο Rogers μετονόμασε τη «μη κατευθυντική» συμβουλευτική σε «πελατοκεντρική» θεραπεία (Μπρούζος, 2004).

Οι Pervin & John (1999) επιχειρώντας μια ανασκόπηση της προσωποκεντρικής καταχωρούν στα πλεονεκτήματα της πως προσπαθεί να προσεγγίσει τον άνθρωπο ολιστικά και πως στόχο έχει να διερευνηθούν σημαντικές πλευρές της ύπαρξης. Αυτό διακρίνεται από την αρχή της πορείας της, με την τοποθέτηση του Rogers για τη «μη κατευθυντική» συμβουλευτική (βλ. Rogers, 1942). Ακόμα, οι Pervin & John (1999) αναγνωρίζουν στην προσωποκεντρική πως επιδιώκει συστηματικά τις απαραίτητες συνθήκες για τη θεραπευτική αλλαγή (σ. 301). Πρέπει εδώ να σημειωθεί πως η προσωποκεντρική προσέγγιση συνεχώς επιζητούσε οι υποθέσεις τις να εξετάζονται με επιστημονικές μεθόδους (Μπρούζος, 2004).

Το κύριο μειονέκτημα της προσωποκεντρικής προσέγγισης όπως το αντιλαμβάνονται οι Pervin & John (1999) και ο Ποταμιάνος (1999) είναι η απόλυτη φαινομενολογική αντίληψη των οπαδών της. Συνεχίζοντας, όμως, ο Ποταμιάνος (1999) διακρίνει τη θεωρητική πρόοδο της προσέγγισης αλλά και την πιο διευκρινιστική τοποθέτηση των σύγχρονων θεραπευτών της (σ.308).

Βιβλιογραφία

Corey, G. (2009). Theory and practice of Counseling and Psychotherapy (8th ed.). Belmont: Thomson Brooks/Cole.

Pervin, L. A., & John, O. P. (1999). Θεωρίες προσωπικότητας. (Α. Αλεξανδροπούλου, & Ε. Δασκαλοπούλου, Μεταφρ.) Αθήνα: Τυπωθήτω.

Rogers, C. R. (1942). Counseling and Psychotherapy:Newer concept in practice. Boston: Houghton Mifflin Company.

Rogers, C. R. (1961). On becoming a person:A therapist's view of psychotherapy. Boston: Houghton Mifflin Company.

Rogers, C. R. (1980). Δύο διαφορετικές τάσεις. Στο R. May, κ.ά, & R. May (Επιμ.), Υπαρξιακή Ψυχολογία (Τ. Μαστοράκη, Μεταφρ.). Αθήνα: Επίκουρος.

Γεωργίου, Σ. Ν. (2009). Εκπαιδεύοντας ψυχολόγους στη συμβουλευτική (2η εκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (2009). Συμβουλευτική Ψυχολογία (12η εκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Μπρούζος, Α. (2004). Προσωποκεντρική Συμβουλευτική:Θεωρία,Έρευνα και Εφαρμογές. Αθήνα: Τυπωθήτω.

Ποταμιάνος, Γ., & συν. (1999). Θεωρίες Προσωπικότητας και κλινική πρακτική (3η εκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.