Ανθρωπιστική Ψυχολογία

του Παναγιώτη Καλομοιράκη

Η ανθρωπιστική ψυχολογία καθιερώνεται λίγο μετά τα μέσα του εικοστού αιώνα ως η «Τρίτη Δύναμη» στο χώρο της ψυχολογίας, ακολουθώντας  την ψυχαναλυτική και συμπεριφοριστική προσέγγιση (Schultz & Schultz, 2009). Ο όρος «ανθρωπιστική» επινοήθηκε από τον Abraham Maslow για να περιγράψει «μια θέση που εστιάζει στις δημιουργικές δυνατότητες που ενυπάρχουν στους ανθρώπους, και που αναζητά τρόπους για να τους βοηθήσει να συνειδητοποιήσουν υψηλότερους και το πιο                                                         σημαντικούς στόχους»

(Ryckman, 2008, σ. 417). Η θεραπεία αποκτά πλέον άλλο νόημα, καθώς ανοίγει το δρόμο για την αυτοπραγμάτωση του ανθρώπου. Η προσωποκεντρική συμβουλευτική και η θεραπεία Gestalt είναι ίσως οι πιο γνωστές και διαδεδομένες θεραπείες της ανθρωπιστικής ψυχολογίας.  

  Οι καταβολές και η γέννηση της ανθρωπιστικής ψυχολογίας

Η ανθρωπιστική προσέγγιση της ψυχολογίας μπορεί να θεωρηθεί μέρος ενός γενικότερου φιλοσοφικού ρεύματος. Οι θεωρίες της βασίζονται, κυρίως, πάνω στους φιλοσοφικούς στοχασμούς του υπαρξισμού και της φαινομενολογίας (McLeod, 2009). Έχοντας πίστη στον άνθρωπο και τις δυνατότητες του, ακολουθεί μία φιλοσοφία που έχει αποτυπωθεί ήδη από τα αρχαία χρόνια. Ο Οδυσσέας και ο Οιδίποδας  μπορούν να χαρακτηριστούν ως πρότυπα για την ανθρωπιστική ψυχολογία.

Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, το προδιαγεγραμμένο της μοίρας, τις αποφάσεις των θεών, συνεχίζουν να αγωνίζονται παρακινούμενοι από την εσωτερική τους θέληση. Επίσης φιλόσοφοι όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και οι στωικοί, εστιάζουν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου· έστω και από μία διαφορετική πλευρά ο καθένας. Αργότερα στους αιώνες, η συγκεκριμένη αντίληψη για τον άνθρωπο επανέρχεται κατά την Αναγέννηση και την ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση (βλ. Moss, 2001). Από την ανατολική φιλοσοφία, ο ταοϊσμός είναι το φιλοσοφικό σύστημα που ενστερνίστηκαν οι Abraham Maslow (Feist & Feist, 2008) και Carl Rogers (Μαλικιώση-Λοΐζου, 2009).

Στο χώρο της ψυχολογίας, μερικές από τις απόψεις οι οποίες συνετέλεσαν στην ανάπτυξη της ανθρωπιστικής ψυχολογίας ήταν αυτές του Otto Rank, του Alfred Adler (Cain, 2001) και του Kurt Goldstein (Μπρούζος, 2004). Η εδραίωσή της έρχεται με το κίνημα «υπέρ του ανθρώπινου δυναμικού» (Pervin & John, 1999). Κύριοι εκπρόσωποι της ανθρωπιστικής ψυχολογίας είναι ο Abraham Maslow, ο οποίος θεωρείται ο ιδρυτής και ο πνευματικός καθοδηγητής του κινήματος του ανθρώπινου δυναμικού (Schultz & Schultz, 2009), o Carl Rogers με την προσωποκεντρική προσέγγιση, ο Fritz Perls με την θεραπεία Gestalt (McLeod, 2009)  και ο πρωτεργάτης της Αμερικάνικης υπαρξιστικής ψυχολογίας, Rollo May (Feist & Feist, 2008).

Τα βασικά χαρακτηριστικά της ανθρωπιστικής ψυχολογίας

Η ανθρωπιστική ψυχολογία έρχεται να εξυψώσει τον άνθρωπο, να πιστέψει σε αυτόν και τις δυνατότητες του. Ασπαζόμενη την άποψη του υπαρξισμού, ο άνθρωπος έχει την ελευθερία επιλογής και φέρει προσωπική ευθύνη για τις πράξεις του (Γεωργίου, 2009). Πιστεύει στην αντίληψη πως η ανθρωπινή φύση είναι κατά βάση καλή, και υποστηρίζει πως ο άνθρωπος έχει μια έμφυτη τάση για αυτοπραγμάτωση (Pervin & John, 1999). Ο άνθρωπος, δηλαδή, έχει την ικανότητα να καθορίσει το μέλλον του, να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί προς όφελός του καθότι διαθέτει ένα αστείρευτο δυναμικό (Γεωργαντά, 2003). Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό της είναι η φαινομενολογική σκοπιά με την οποία αντιλαμβάνεται το άτομο. Το άτομο δηλαδή, προσεγγίζεται από τη δική του οπτική γωνία, καθώς μόνο το ίδιο είναι ικανό να γνωρίζει ακριβώς την έννοια της συμπεριφοράς του (Glassman & Hadad, 2009). Ο άνθρωπος στην ανθρωπιστική ψυχολογία είναι ένας ολιστικός και αλληλένδετος οργανισμός, σε άμεση επαφή και αλληλεπίδραση τόσο με τον εσωτερικό όσο και με τον εξωτερικό του κόσμο. Οι ανθρωπιστικοί ψυχολόγοι ασπάζονται την κοινωνική φύση του ανθρώπου, πως ο άνθρωπος δηλαδή ανήκει σε ένα ευρύτερο χώρο και έχει φυσική ανάγκη να έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώπους (Cain, 2001). Ένα τελευταίο χαρακτηριστικό της ανθρωπιστικής ψυχολογίας είναι η έμφαση που δίνει στην εύρεση νοήματος της ζωής του ανθρώπου (Glassman & Hadad, 2009).

Βιβλιογραφία

Cain, D. J. (2001). Defining Characteristics, History, and Evolution of Humanistic Psychotherapies. In D. J. Cain, & J. Seeman (Eds.), Humanistic Psychotherapies: Handbook of Research and Practice. Washington, DC: American Psychological Association.

Feist, J., & Feist, G. J. (2008). Theories of Personality (7th ed.). U.S.A: McGraw−Hill Companies.

Glassman, W. Ε., & Hadad, M. (2009). Approaches to Psychology (5th ed.). Maidenhead: Open University Press/McGraw-Hill Education.

McLeod, J. (2009). An Introduction to Counselling (4th ed.). Maidenhead: Open University Press.

Moss, D. (2001). The Roots and Genealogy of Humanistic Psychology. In K. J. Schneider, J. F. Bugental, & J. F. Pierson (Eds.), The Handbook of Humanistic Psychology: Leading Edges in Theory, Research, and Practice. California: Sage Publications.

Pervin, L. A., & John, O. P. (1999). Θεωρίες προσωπικότητας. (Α. Αλεξανδροπούλου, & Ε. Δασκαλοπούλου, Μεταφρ.) Αθήνα: Τυπωθήτω.

Ryckman, R. M. (2008). Theories of Personality (9th ed.). Belmont: Thomson Wadsworth.

Schultz, D. P., & Schultz, S. E. (2009). Theories of Personality (9th ed.). Belmont: Wadsworth.

Γεωργαντά, Ε. (2003). Τι είναι ψυχοθεραπεία. Αθήνα: Ασημάκης.

Γεωργίου, Σ. Ν. (2009). Εκπαιδεύοντας ψυχολόγους στη συμβουλευτική (2η εκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (2009). Συμβουλευτική Ψυχολογία (12η εκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Μπρούζος, Α. (2004). Προσωποκεντρική Συμβουλευτική:Θεωρία,Έρευνα και Εφαρμογές. Αθήνα: Τυπωθήτω.