Το έργο της Alice Miller

του Παναγιώτη Καλομοιράκη

 

Λίγα λόγια για την Alice Miller

Η Alice Miller είναι κυρίως γνωστή για τον αγώνα της που στόχο είχε την ευαισθητοποίηση του ευρύ κοινού απέναντι στην παιδική κακοποίηση που προέρχεται από τους ίδιους τους γονείς (Child Mistreatment, Child Abuse, 2013). 

Η Alice Miller γεννήθηκε στην Πολωνία και εκτός από ψυχολογία, σπούδασε φιλοσοφία και κοινωνιολογία.

Εκπαιδεύτηκε ως ψυχαναλύτρια στο Ψυχαναλυτικό Ινστιτούτο της Ζυρίχης. Ακολούθησε το αντίστοιχο επάγγελμα για είκοσι χρόνια, ώσπου το 1980 αποφασίσε να αποσυρθεί από τη διδακτική και θεραπευτική της δράση (Ιωαννίδης, 2010).  

Αφιερώθηκε από τότε στην εκστρατεία της και μέσα από πολυάριθμα βιβλία, άρθρα, φυλλάδια, συνεντεύξεις και το διαδίκτυο, όπου διατηρούσε προσωπική σελίδα, παρουσίαζε δημόσια τις επιπτώσεις της παιδικής κακοποίησης. Για την Miller, η παιδική κακοποίση είναι ένα πρόβλημα που οι ρίζες του χάνονται στους αιώνες. Ο άνθρωπος την αναπαράγει συνεχώς και ο φαύλος αυτός κύκλος περνά από γενιά σε γενιά.

Κατά τη διαιώνισή της, η παιδική κακοποίηση μετατράπηκε σε στοιχείο ολόκληρου του πολιτισμού (January 12, 1923 - April, 14 2010, 2013). Η Miller για να υποστηρίξει το συλλογισμό της μελέτησε τις βιογραφίες προσωπικοτήτων αλλά και μαζικών δολοφόνων, επιβεβαιώνοντας τα πορίσματά της (βλ. Miller, 2004,2009, 2010a). 

Η Alice Miller, το  1988, παραιτήθηκε από τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Εταιρία καθώς μέσα από την προσπάθειά της διαπίστωσε πως η ιδεολογία της αντιστρατεύεται με την αντίληψη της κλασικής ψυχανάλυσης, που κατευθύνεται προς την ενοχοποίηση του παιδιού και την αθώωση των γονέων (January 12, 1923 - April, 14 2010, 2013).  

Η αιτία της συναισθηματικής διαταραχής

Σύμφωνα με την κλινική εμπειρία της Miller (2010a), η ρίζα της συναισθηματικής διαταραχής προέρχεται από τις ανικανοποίητες συναισθηματικές ανάγκες του νηπίου κατά την αρχική προσαρμογή του με το περιβάλλον. 

Κάθε μορφή βίας, σωματική ή ψυχολογική, που είχε υποστεί ο άνθρωπος κατά την παιδική του ηλικία, έχει απωθηθεί στο ασυνείδητο. Μέσω των διάφορων αμυντικών μηχανισμών, το άτομο, αποφεύγει να τη φέρει στη συνείδηση ώστε να αποφευχθεί ο πόνος.Οι απωθημένες βίαιες εμπειρίες της παιδικής ηλικίας μπορούν μέσω της λειτουργίας της μεταβίβασης να διοχετευτούν σε ενέργειες που βλάπτουν το συνάνθρωπο ή τον εαυτό (Miller, 2010a, 2011). 

Η Miller (2010a) δίνει την κοινωνική διάσταση του θέματος συμπεραίνοντας πως οι κοινωνικές προκαταλήψεις έχουν την ρίζα τους ακριβώς σε αυτή την απώθηση του πόνου. Επίσης, παρατηρείται συχνά η προσπάθεια ικανοποίησης των απωθημένων αισθημάτων, εκφραζόμενη με διαστρεβλωμένο τρόπο μέσω της τοξικομανίας, των σεξουαλικών διαστροφών κ.ά.

Η ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου

Η προσωπικότητα αρχίζει να διαμορφώνεται από τις πρώτα κιόλας στιγμές της ζωής του ανθρώπου. Το παιδί εξαρτάται άμεσα για την επιβίωσή του από τους γονείς του. Παράλληλα, η σημαντικότερη ψυχολογική του ανάγκη είναι ο σεβασμός και η αποδοχή των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς του από τους άλλους (Miller, 2010a). Το παιδί για να κατορθώσει την επιβίωσή του, καταστέλλει το θυμό του και τον φόβο του ώστε να εξασφαλίσει τη θετική ανταπόκριση των γονέων του (Miller, 2006a). 

Έτσι, κατά την προσπάθειά εγκαταλείπει τις δικές του ανάγκες. Η προσαρμογή στις ανάγκες των γονέων οδηγεί τις περισσότερες φορές το άτομο στο να κατασκευάσει ένα ψευδή εαυτό, όρο που πρώτος εισήγαγε ο Winnicott (βλ. Bourdin, 2005). Πλέον, το άτομο, ανταποκρίνεται με βάση τις επιθυμίες των άλλων, ταυτίζεται με αυτές, και απομακρύνεται από τον αληθινό του εαυτό. Κατά την ανάπτυξη του παιδιού, κανένα μέλος της οικογένειας δε θέλει να αλλάξει αυτή την κατάσταση. Οι γονείς καλύπτουν τις ανάγκες τους μέσα από το ψευδή εαυτό του παιδιού, και το παιδί εξαρτάται από τους γονείς (Miller, 2010a).

Η διαιώνιση της διαταραχής μέσα από την οικογένεια

Η Miller (ό.π.) υποστηρίζει πως αν η συμπεριφορά  του γονέα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παιδιού, το παιδί προμηθεύεται την ικανότητα για αυτονόμηση κατά τη «φάση του αποχωρισμού» όπως την έθεσε η Mahler (βλ. McLeod, 2009). 

Οι γονείς που έχουν ανατραφεί σε ένα υγιές οικογενειακό κλίμα παρέχουν πιο εύκολα τη δυνατότητα στα παιδιά τους για μια αντίστοιχη υγιή ανάπτυξη. Αντιθέτως, οι γονείς που δεν ικανοποίησαν κατά την παιδική τους ηλικία τις ψυχολογικές τους ανάγκες, θα συνεχίσουν να τις αναζητούν κυρίως μέσω των παιδιών τους. Ωστόσο, αυτές οι ανάγκες είναι αναντικατάστατες, καθώς συνδέονται αμετάκλητα με τα πρώτα στάδια της ζωής τους. 

Η Miller (2010b) επισημαίνει πως οι γονείς μπορούν να προκαλέσουν πόνο στο παιδί χωρίς απαραίτητα να είναι κακοπροαίρετοι, αλλά επαναλαμβάνοντας αυτόματα τη συμπεριφορά των δικών τους γονέων όπως καταγράφηκε στον εγκέφαλό τους μετά τη δόμησή του. Το κάθε παιδί μεγαλώνοντας αν δε συνειδητοποιήσει την κατάσταση που επικρατούσε στην οικογένειά του, θα μεταφέρει ασυνείδητα τον πόνο που υπέστη και στα δικά του παιδιά (Miller, 2010a).

Ο σκοπός της θεραπείας

Σκοπός της θεραπείας, για τη Miller (2010a), είναι η αντιμετώπιση του παρελθόντος και η αναδιοργάνωση του εαυτού. Η Miller (2006b) ονομάζει τη θεραπεία της «αποκαλυπτική θεραπεία», η οποία θα αποκαλύψει στο θεραπευόμενο το πόνο που προέρχεται από τα τραύματα της παιδικής του ηλικίας και αντιμετωπίζοντάς τον θα απελευθερωθεί.

Η θεραπεία για την Miller (2010a) δε μπορεί να αλλάξει τα γεγονότα τα οποία συνέβησαν κατά την παιδική ηλικία, «κανένας θεραπευτής δεν μπορεί να θεραπεύσει ψυχικά τραύματα με ψευδαισθήσεις» (σ.44). 

Αντιθέτως, καλείται να επαναφέρει τον αληθινό εαυτό του ατόμου, τα αληθινά συναισθήματά του, να το κάνει να συνειδητοποιήσει την πικρή του αλήθεια και να του δώσει τη δυνατότητα να πενθήσει γι’ αυτό. Το πένθος θα λυτρώσει το άτομο και θα του ξαναδώσει την χαμένη του ενέργεια.  

Η διαδικασία της θεραπείας

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας τα συναισθήματα που ξεπροβάλουν σταδιακά, θα συνδεθούν με την αρχική τους αιτία.. Ένα αναγκαίο, μα κατασταλτικό, στάδιο της θεραπείας είναι η διαρκής αντίσταση που προβάλλουν οι άμυνες του θεραπευόμενου, που είχε αναπτύξει στην παιδική του ηλικία για την προάσπιση του εαυτού του (Miller, 2010a).

Τα απωθημένα συναισθήματα σύμφωνα με έρευνες παραμένουν στο σώμα ως πληροφορίες όπου αργότερα μπορεί να γίνει η ανάκληση τους (Miller, 2009,2010a). Έτσι, μία θετική εξέλιξη στο χώρο της θεραπείας για τη  Miller (2007, 2010a) είναι πως νέες αποτελεσματικότερες τεχνικές έχουν αναπτυχθεί για να κατανοηθούν οι επιπτώσεις των παιδικών βιωμάτων μέσα από τα μηνύματα του σώματος.

Το σημαντικότερο κομμάτι της θεραπείας, ωστόσο για την Miller (2010a), είναι η θλίψη της συνειδητοποίησης και η βίωση του απωθημένου πόνου της παιδικής ηλικίας. Μέσα από τη δυνατότητά του να πενθήσει, ο θεραπευόμενος θα αναγεννηθεί και ο αληθινός εαυτός θα του προσδώσει ένα καινούριο τρόπο κατανόησης της ζωής μέσω των συναισθημάτων του. 

Τα συναισθήματα των ανθρώπων που έχουν κακοποιηθεί κατά την παιδική τους ηλικία είναι ελεγχόμενα λόγω της εσωτερικής λογοκρισίας που διαδέχεται τους γονείς. Ο αληθινός εαυτός θα αρχίσει να αναπτύσσεται μόνο αφού αποδιώξει αυτή τη λογοκρισία και χαλαρώσει ο αυτοέλεγχος. «Αυτό δεν είναι σαν μια επιστροφή στο σπίτι, αφού αυτό το σπίτι δεν υπήρξε ποτέ πριν. Είναι η δημιουργία του σπιτιού» (σ.51).

Βιβλιογραφία

Bourdin, D. (2005). Η Ψυχανάλυση από τον Φρόυντ ως τις μέρες μας: Ιστορία, έννοιες, πρακτικές. (Θ. Τζαβάρας, Επιμ., & Α. Καραστάθη, Μεταφρ.) Αθήνα: Κριτική.
Child Mistreatment, Child Abuse. (2013). Retrieved February 8, 2013, from Alice Miller: Child Abuse and Mistreatment: http://www.alice-miller.com/index_en.php

January 12, 1923 - April, 14 2010. (2013). Retrieved 17 02, 2013, from Alice Miller: http://www.alice-miller.com/profile_en.php

McLeod, J. (2009). An Introduction to Counselling (4th ed.). Maidenhead: Open University Press.

Miller, A. (2004, 01 01). Saddam Hussein and the Cardinals. Retrieved 02 15, 2013, from Alice Miller: Child Abuse and Mistreatment: http://www.alice-miller.com/articles_en.php?lang=en&nid=50&grp=11

Miller, A. (2006a, 03 01). We can identify the causes of our sufferings. Retrieved 02 14, 2013, from Alice Miller: Child Abuse and Mistreatment: http://www.alice-miller.com/articles_en.php?lang=en&nid=59&grp=11

Miller, A. (2006b, 11 16). Resolving the Effects of Child Mistreatment. Retrieved 02 15, 2013, from Alice Miller: Child Abuse and Mistreatment: http://www.alice-miller.com/articles_en.php?lang=en&nid=101&grp=11

Miller, A. (2007). Το ξύπνημα της Εύας. (Α. Συριοπούλου, Μεταφρ.) Αθήνα: Ροές.

Miller, A. (2009). Το σώμα δεν ψεύδεται ποτέ. (Γ. Κουγιά, Επιμ., & Λ. Μαζαράκη, Μεταφρ.) Αθήνα: Ροές.

Miller, A. (2010a). Οι Φυλακές της Παιδικής μας Ηλικίας ή Το Δράμα του Προικισμένου Παιδιού (4η εκδ.). (Έ. Παπαθανασοπούλου, Ν. Στασινόπουλος, Επιμ., Ε. Αλεξοπούλου, & Ν. Λαζαρίδης, Μεταφρ.) Αθήνα: Ροές.

Miller, A. (2010b, 02). The intended Profile. Alice Miller: Child Abuse and Mistreatment. Retrieved 02 14, 2013, from http://www.alice-miller.com/interviews_en.php?page=8

Miller, A. (2011). Η Απαγορευμένη Γνώση. (Π. Τσινάρη, Μετα.) Αθήνα: Ροές.

Ιωαννίδης, Γ. (2010). Εισαγωγή. Στο A. Miller, Έ. Παπαθανασοπούλου, & Ν. Στασινόπουλος (Eπιμ.), Οι Φυλακές της Παιδικής μας Ηλικίας ή Το Δράμα του Προικισμένου Παιδιού (Ε. Αλεξοπούλου, & Ν. Λαζαρίδης, Μεταφρ., 4η εκδ., σσ. 9-13). Αθήνα: Ροές.