Κύριες προσεγγίσεις στη Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία

του Παναγιώτη Καλομοιράκη

Στη συμβουλευτική και την ψυχοθεραπεία υπάρχουν πολλές θεωρίες που η κάθε μία προσεγγίζει τον άνθρωπο και τον ψυχισμό του από μία διαφορετική οπτική. Αυτό συνίσταται κυρίως είτε γιατί αντανακλούνται οι εναλλακτικές πτυχές του ανθρώπου, είτε γιατί είναι διαφορετικές οι βασικές φιλοσοφικές αντιλήψεις για τη φύση του ανθρώπου. Τρεις είναι οι κυρίαρχες θεωρίες, οι ψυχοδυναμικές, οι γνωσιο- συμπεριφοριστικές και οι ανθρωπιστικές (McLeod, 2009).

1. Ψυχοδυναμικές Θεωρίες

Η ψυχοδυναμικές θεωρίες εστιάζουν στις ασυνείδητες διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στον ψυχισμό του ανθρώπου, ούτως ώστε να επιτευχθεί μία καταλληλότερη προσαρμογή με το περιβάλλον. Έτσι, μέσα από τη ψυχοδυναμική συμβουλευτική ο άνθρωπος ανακαλύπτει αυτές τις ασυνείδητες διεργασίες που λειτουργούν στη συμπεριφορά του, στη σκέψη του, στα συναισθήματά του, στις επιθυμίες του και ξεπερνώντας τις ασυνείδητες αντιστάσεις του μέσω της ενόρασης, κατανοεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, ισχυροποιεί την προσωπικότητά του, ελέγχει ικανοποιητικότερα τον συναισθηματικό του κόσμο και μετατρέπει τις ασυνείδητες λειτουργίες του σε συνειδητές (Γεωργίου, 2009). Οι ψυχοδυναμικές θεωρίες δείχνουν να είναι κατάλληλες στο να απαντήσουν στο «γιατί» ο άνθρωπος συμπεριφέρεται όπως συμπεριφέρεται (McLeod, 2009).

Πέρα από την κλασσική ψυχανάλυση του Freud, η οποία είναι και η πρώτη θεωρία του ανθρώπινου ψυχισμού, πλήθος ψυχοδυναμικών θεωριών έχουν πλέον προβάλει στο θεραπευτικό στερέωμα. Περισσότερες πληροφορίες για τις ψυχοδυναμικές θεωρίες υπάρχουν στα άρθρα που θα βρείτε εδώ.  

2. Γνωσιο-συμπεριφοριστικές Θεωρίες

Οι γνωσιο- συμπεριφοριστικές θεωρίες προσεγγίζουν τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τις καταστάσεις. Αποδεχόμενες τον ξεχωριστό τρόπο σκέψης του κάθε ανθρώπου, αποκαλύπτουν στον άνθρωπο πώς επηρεάζονται η συμπεριφορά και τα συναισθήματά του από τον τρόπο σκέψης του. Τα συναισθήματα, το σώμα, οι σκέψεις και η συμπεριφορά είναι αλληλένδετα και σε άμεση συνάρτηση με το περιβάλλον. Έτσι, η γνωσιο- συμπεριφοριστικές θεωρίες διδάσκουν στον άνθρωπο τον τρόπο με τον οποίο θα αλλάξει τη σκέψη του, ώστε να επέλθουν οι αλλαγές και στους υπόλοιπους τομείς (Greenberg & Padesky, 2007). Η γνωσιο- συμπεριφοριστικές θεωρίες απαντούν κυρίως στο ερώτημα «πώς» θα επέλθουν οι αλλαγές στο άτομο (McLeod, 2009).

Οι πιο επιφανείς γνωσιο- συμπεριφοριστικές θεωρίες είναι η λογικο-θυμική του Albert Ellis και η γνωσιακή του Aaron Beck. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την γνωσιο- συμπεριφοριστική θεραπεία υπάρχουν εδώ.

3. Ανθρωπιστικές Θεωρίες

Οι ανθρωπιστικές θεωρίες πιστεύουν στην αντίληψη πως η ανθρωπινή φύση είναι κατά βάση καλή, και υποστηρίζουν πως ο άνθρωπος έχει μια έμφυτη τάση για αυτοπραγμάτωση (Pervin & John, 1999). Ο άνθρωπος, δηλαδή, έχει την ικανότητα να καθορίσει το μέλλον του, να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί προς όφελός του καθότι διαθέτει ένα αστείρευτο δυναμικό (Γεωργαντά, 2003). Οι ανθρωπιστικές θεωρίες αποτελούν την κοιτίδα της προσωπικής ανάπτυξης όπως την αντιλαμβάνεται η ψυχολογία και δείχνουν το δρόμο προς την αυτοπραγμάτωση. Αν οι δύο προηγούμενες προσεγγίσεις της συμβουλευτικής εστιάζουν στην κάλυψη των ελλειμματικών βασικών αναγκών του ανθρώπου κατά την πυραμίδα του Maslow (βλ.Εικόνα 1), οι ανθρωπιστικές θεωρίες ατενίζουν την κορυφή της πυραμίδας και εστιάζουν στο να ανακαλύψει ο άνθρωπος το κρυμμένο του δυναμικό και φτάσει πιο κοντά στην αυτοπραγμάτωσή του (Lacroix, 2007).

Μερικές από τις ανθρωπιστικές θεωρίες αναφέρονται στα γραπτά του Abraham Maslow, στη προσωπο-κεντρική προσέγγιση του Carl Rogers, στη θεραπεία Gestalt και στην υπαρξιακή θεραπεία (Rollo May, Irvin Yalom). Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις ανθρωπιστικές θεωρίες υπάρχουν εδώ.

Εικόνα 1. Η πυραμίδα του Maslow.
Ανάκτηση: http://mythagogia.blogspot.gr/2014/11/maslow.html

Βιβλιογραφία

Γεωργαντά, Ε. (2003). Τι είναι ψυχοθεραπεία. Αθήνα: Ασημάκης.

Γεωργίου, Σ. Ν. (2009). Εκπαιδεύοντας ψυχολόγους στη συμβουλευτική (2η εκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Greenberg, D., & Padesky, C. A. (2007). Σκέφτομαι άρα Αισθάνομαι: Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Μέθοδος για την Θεραπεία της Κατάθλιψης και του Άγχους. (Π. Σκαπανάκης, Επιμ., Τ. Γαλάτουλα, Ι. Παπαγεωργίου, & Γ. Μιχάλης, Μεταφρ.) Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης.

Lacroix, M. (2007). Προσωπική Ανάπτυξη: Κινητοποιήστε τις εσωτερικές σας δυνάμεις. (Τ. Ελένη, Μεταφρ.) Αθήνα: Κριτική.

McLeod, J. (2009). An Introduction to Counselling (4th ed.). Maidenhead: Open University Press.

Pervin, L. A., & John, O. P. (1999). Θεωρίες προσωπικότητας. (Α. Αλεξανδροπούλου, & Ε. Δασκαλοπούλου, Μεταφρ.) Αθήνα: Τυπωθήτω.