Βασικές έννοιες της θεραπείας Gestalt

του Παναγιώτη Καλομοιράκη

                                               
                                               1.Μορφή και Φόντο

      Οι έννοιες "μορφή" και "φόντο" προέρχονται από τη σχολή

 ψυχολογίας Gestalt (O'Leary, 1995). Ο άνθρωπος συγκροτεί τις καταστάσεις σε εννοιολογικά σύνολα για να μπορέσει να τις κατανοήσει και να τους αποδώσει νόημα (Perls, 1989). Η μορφή και το φόντο είναι ο βιωματικός τρόπος οργάνωσης του αντιληπτικού πεδίου του ανθρώπου, δηλαδή του συνόλου του οργανισμού και του περιβάλλοντος (βλ. Latner, 2007 · Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2010). Η μορφή είναι το στοιχείο που έχει τον «κεντρικό, σημαντικό, εστιακό» χαρακτήρα την παρούσα στιγμή, ενώ το φόντο περιλαμβάνει τα «μη σχετικά, ασήμαντα, επουσιώδη» στοιχεία για την παρούσα στιγμή (Latner, 2007, σ. 41). Η μορφή όταν εμφανίζεται από το φόντο, ζητά την επίλυσή της και αποσύρεται όταν αυτή ικανοποιηθεί δίνοντας τη θέση της σε μία καινούρια μορφή. Η αδιάκοπτη αυτή διαδικασία υποδηλώνει την υγεία του ατόμου (Βλαχούτσικου, 2005).

2.Ομοιοστασία

Η ομοιοστασία είναι μία λειτουργία που διακρίνει κάθε οργανισμό. Είναι η λειτουργία της αυτορρύθμισης του οργανισμού που του επιτρέπει να τηρεί την ισορροπία και την υγεία του, να ικανοποιεί τις ανάγκες του, οργανικές και ψυχολογικές, πάντα κατά την αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον (Perls, 1989). Όταν η ανάγκη για εξωτερικό έλεγχο υπερισχύει στην αυτορρύθμιση, η ισορροπία του οργανισμού απειλείται (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2010). Όταν η αυτορρύθμιση  αποτυγχάνει για μεγάλο διάστημα, τότε ο οργανισμός υπεισέρχεται σε παθολογική κατάσταση. Ο θάνατος είναι η πλήρης αποτυχία της αυτορρύθμισης (Perls, 1989).

3. Μισοτελειωμένες υποθέσεις

Οι μισοτελειωμένες υποθέσεις αντιπροσωπεύουν το αίτιο από το οποίο ο οργανισμός χάνει την ικανότητα αυτορρύθμισης του και δημιουργείται η διαταραχή. Ως μισοτελειωμένες υποθέσεις νοούνται οι καταστάσεις, οι οποίες έμειναν ημιτελείς και δεν ολοκληρώθηκαν (Βλαχούτσικου, 2005). Οι μισοτελειωμένες υποθέσεις έρχονται στο προσκήνιο μέχρι να ολοκληρωθούν (Ginger, 2010). Οι Polster και Polster (1973, αναφέρεται στο O'Leary, 1995) παρατηρούν πως όταν οι μισοτελειωμένες υποθέσεις εντατικοποιούνται «το άτομο πιέζεται από ανησυχία, ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, αγωνία, καταπιεστική ενέργεια  και πολύ ηττοπαθή διάθεση» (σ. 34).

4.  Η σημασία του παρόντος

Το «εδώ και τώρα» έχει τη μοναδική χωροχρονική σημασία για τη θεραπεία Gestalt. Οι κύριες έννοιες της προσέγγισης Gestalt, επίγνωση και πεδίο, αποκτούν νόημα μόνο στο παρόν. Η σημασία της επικέντρωσης στο παρόν έγκειται στην πεποίθηση πως το πραγματικό, αυτό που βιώνεται τώρα, έχει τη μοναδική αξία και μέσω αυτού μπορούν να κατανοηθούν οι καταστάσεις (Latner, 2007). «Αυτό που είναι, είναι», λέει χαρακτηριστικά ο Bucay (2010, σ. 9), υπαινισσόμενος τη σημασία του παρόντος.

5. Η Επίγνωση

Η επίγνωση κατέχει δεσπόζουσα θέση στην προσέγγιση Gestalt. Ο Perls, θεωρούσε την επίγνωση το μοναδικό θεμελιώδη λίθο για τη γνώση και την επικοινωνία (O'Leary, 1995). Σύμφωνα με τον ορισμό της Μαλικιώση-Λοΐζου (2009), επίγνωση είναι η «διαδικασία ‘άγρυπνης’ επαφής με το πιο σημαντικό γεγονός στο ατομικό ή περιβαλλοντικό πεδίο με πλήρη αισθισιοκινητική, συναισθηματική, γνωστική και ενεργητική υποστήριξη» (σ. 180). Όταν λειτουργεί η επίγνωση ολόκληρος ο οργανισμός εστιάζει την προσοχή του στη μορφή (O'Leary, 1995). Οι ξεκάθαρες και καλοσχηματισμένες μορφές αποτελούν τον ορισμό της υγείας (Latner, 2007). Έτσι, η αύξηση της επίγνωσης αποτελεί το βασικό στόχο της θεραπείας Gestalt (O'Leary, 1995). Η επίγνωση, και η ευθύνη που αναπτύσσεται αμέσως μετά, αναφέρει ο Perls (1989), «δίνουν νόημα και πρότυπο στη ζωή του ανθρώπου» (σ.73).
    

6. Η ευθύνη για τον εαυτό

Η ευθύνη για τον εαυτό, όπως ήδη αναφέρθηκε, είναι για τον Perls ίσης εξέχουσας σημασίας με την επίγνωση για την ολοκλήρωση του ανθρώπου. Συχνά ο Perls (1989) τονίζει στο έργο του την έννοια της αυτοϋποστήριξης που είναι και ο τελικός σκοπός της θεραπείας Gestalt. Η αυτοϋποστήριξη προϋποθέτει την ευθύνη για τον εαυτό. Ο Bucay (2011) τονίζει «για να είσαι υπεύθυνος για την ευτυχία σου, πρέπει να δεχτείς ότι το νόημα της εξαρτάται από σένα» (σ.183).     

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Bucay, J. (2010). Ιστορίες να σκεφτείς (3η εκδ.). (Μ. Μπεζαντάκου, Μεταφρ.) Αθήνα: Εκδόσεις opera.

Bucay, J. (2011). Ο Δρόμος της Ευτυχίας: Φύλλα Πορείας IV. (Κ. Επισκοποπούλου, Μεταφρ.) Αθήνα: Εκδόσεις opera.

Ginger, S. (2010). Θεραπεία Gestalt: Η τέχνη της Επικοινωνίας. (Ε. Ρέντα, Trans.) Αθήνα: Εκδόσεις Π. Ασημάκης.

Latner, J. (2007). Η Θεωρία της Θεραπείας Gestalt. Στο E. C. Nevis (Επιμ.), Θεραπεία Gestalt: Θεωρία και Εφαρμογή (Γ. Μπαρουξής, Μεταφρ.). Αθήνα: Διόπτρα.

O'Leary, E. (1995). Η θεραπεία Gestalt. (Ι. Ν. Νέστορος, Ν. Ε. Πολεμικός, Eds., & Γ. Σκαρβέλη, Trans.) Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Perls, F. (1989). Η προσέγγιση Γκεστάλτ. (Γ. Δίπλας, Μεταφρ.) Αθήνα: Γλάρος.

Αρχοντάκη, Ζ., & Φιλίππου, Δ. (2010). 205 Βιωματικές Ασκήσεις για Εμψύχωση Ομάδων: Ψυχοθεραπείας, Κοινωνικής Εργασίας, Εκπαίδευσης (6η ed.). Αθήνα: Καστανιώτη.

Βλαχούτσικου, Τ. (2001). Γκεστάλτ. In Π. Ασημάκης, & συν., Σύγχρονες Ψυχοθεραπείες: Από τη Θεωρία στην Εφαρμογή . Αθήνα: Εκδόσεις Ασημάκης.

Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (2009). Συμβουλευτική Ψυχολογία (12η εκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.