Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Από το 1950- σήμερα: Το ψυχολογικό προφίλ τριών γενεών



του Παναγιώτη Καλομοιράκη
Andy Warhol - Marilyn 1967 (pop art)
Πηγή: Flickr
Κάθε εποχή δείχνει να συνδέεται με τα αιτήματα που έρχονται στα γραφεία των ψυχοθεραπευτών.

Κάθε εποχή δείχνει να αναπτύσσει το δικό της κοινωνικό συναίσθημα, που επηρεάζει και επηρεάζεται από τους ανθρώπους που ζουν την εκάστοτε περίοδο, και προμηνύει την εποχή που θα ακολουθήσει.

Μέσα από τη ματιά της ψυχοθεραπεύτριας Margherita Spagnuolo Lobb (The Now-for-Next in Psychotherapy, 2013) :

Τις δεκαετίες 1950-1970, η ανάπτυξη των ψυχοθεραπευτικών μεθόδων ήταν ευρεία και σε μεγάλο βαθμό. Όλες οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις τείναν να απαλλαγούν από τη σκιά του Φρόιντ και του ασυνείδητου. Επικεντρώθηκαν στο πως θα δοθεί μεγαλύτερη αξιοπρέπεια και εμπιστοσύνη στην προσωπική εμπειρία.

H εποχή αυτή έχει χαρακτηριστεί από τους κοινωνιολόγους ως η εποχή της "ναρκισσιστικής κοινωνίας".

Η επανεξέταση και η αποσύνθεση των κοινωνικών κανόνων ήταν εμφανείς σε όλα τα επίπεδα. Από την jazz μουσική (και την pop art που επιδίωκε την απόρριψη κάθε παραδοσιακού στοιχείου*), μέχρι τα κινήματα υπέρ των δικαιωμάτων των μειονοτήτων που επιθυμούσαν την αξιοπρέπεια της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.

Στην ψυχολογία το "εγώ" και το "φυσιολογικό" επαναπροσδιορίστηκαν. Το "εγώ" έγινε ένα δημιουργικό, δυνατό "εγώ" με κατεύθυνση προς την ανεξαρτησία. Το "όχι" ήταν υγιές, τα συναισθήματα δύναμης "φυσιολογικά" και η σωματική και σεξουαλική ενέργεια μπορούσε να βιωθεί ελεύθερα χωρίς να ολισθαίνει σε οργιαστική διαταραχή. Ακόμη και η σχιζοφρένεια ήταν μία ευκαιρία για την κατανόηση της σκοτεινής ανθρώπινης φύσης, μία πηγή δημιουργικότητας.

Η αναδυόμενη ανάγκη της εποχής ήταν η ανακάλυψη εκ νέου της σημαντικότητας του εαυτού, έστω και αν είχε αποκλίνουσα συμπεριφορά προς τις κοινωνικές νόρμες.

Οι καταθέσεις των θεραπευόμενων στα γραφεία των ψυχοθεραπευτών κυριαρχούσαν από φράσεις όπως: "Θέλω να είμαι ελεύθερος", " ζητώ βοήθεια για να ελευθερωθώ από τους δεσμούς που με καταπιέζουν", "θα ήθελα να φύγω μακρυά από το σπίτι αλλά δε μπορώ να το κάνω", "δε το αντέχω όταν ο πατέρας μου με διατάζει να κάνω πράγματα"

Οι δεκαετίες 1970-1990 έχουν χαρακτηριστεί ως τα χρόνια της "τεχνολογικής κοινωνίας". 
Οι μηχανές και η παραγωγικότητα είχαν την μόνη πραγματική αξία και δινόταν μεγάλη σημασία στον έλεγχο των ανθρώπινων συναισθημάτων και ιδιαίτερα του πόνου. Η αγάπη και ο πόνος, δύο αδιαχώριστα συναισθήματα εκείνη την περίοδο, θεωρούνταν ασυμβίβαστα.

Αν η τεχνολογική κοινωνία είναι προϊόν της ναρκισσιστικής κοινωνίας, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως "οριακή". Αυτή η γενιά βιώνει την πίεση των επιτυχημένων γονιών τους, που θέλουν τα παιδιά τους να είναι δυνατά όπως οι ίδιοι, αλλά δε τα υποστηρίζουν στις δικές τους επιθυμίες. Τα παιδιά των θεών δεν κάνουν λάθη! Αυτή η γενιά μεγάλωσε από την μία με την ψευδαίσθηση πως είναι ιδιαίτερη, και από την άλλη πως τα κάνουν όλα λάθος.


Η αναδυόμενη ανάγκη εκείνης της εποχής ήταν να εξερευνήσουν τον εαυτό πέρα από τους οικείους δεσμούς. Μία προσπάθεια να λύσουν τις δυσκολίες της οικειότητας μέσω παράνομων ουσιών, σχέσεων ή μέσω της δουλειάς.

Οι συχνές φράσεις των θεραπευόμενων θα μπορούσε να 'ναι: "Ερωτεύτηκα μία συνάδελφο. Η γυναίκα μου δε το ξέρει και δεν ξέρω αν πρέπει να της το πω ή όχι". " Χωρίζω για να βρω τον εαυτό μου". "Όλοι θέλουν κάτι από μένα και εγώ δεν μπορώ να ανακαλύψω ποιος είμαι"

Οι δεκαετίες 1990-2010 είναι σύμφωνα με τους κοινωνιολόγους η "ρευστή" εποχή.
Τα άτομα νοιώθουν την ρευστότητα να δίνει τη θέση της στις προσωπικές αξίες. Βιώνουν την απουσία των σταθερών οικείων σχέσεων. Αυτό συμβαίνει επειδή οι γονείς ήταν απόντες, εν μέρει απασχολημένοι στην εργασία (παιδιά της "τεχνολογικής κοινωνίας") και ανήσυχοι για την επερχόμενη κοινωνική κρίση, και εν μέρει λόγω των δυσκολιών τους με το σχετίζεσθαι.

Όταν δεν υπάρχει κανείς στο σπίτι με το παιδί, για να λύσει τις απορίες του και να βρίσκεται κοντά του στην εξερεύνησή του για τον κόσμο, το παιδί λύνει τις απορίες του μέσω του διαδικτύου. Εκεί μπορεί να βρει κάθε πιθανή απάντηση, όμως δεν μπορεί να βρει την ανθρώπινη επαφή, γιατί ο υπολογιστής δεν μπορεί να το αγκαλιάσει ή να το ενθαρρύνει. Η ασυγκράτητη διέγερσή του γίνεται άγχος. Αυτή η κατάσταση επειδή είναι πολύ ενοχλητική οδηγεί το άτομο στην απευαισθητοποίηση του σώματός του.

Αυτή η γενιά μεγάλωσε σε μια περίοδο μεγάλων μεταναστευτικών ρευμάτων. Οι παραδόσεις χάνονται και έτσι οι άνθρωποι δεν έχουν που να στραφούν για να μάθουν τις ρίζες τους. Η πλατεία του χωριού έχει αντικατασταθεί από τις εικονικές "πλατείες" των κοινωνικών δικτύων. Η κοινωνική εμπειρία των νέων ανθρώπων σήμερα είναι ρευστή. Αυτή η γενιά είναι υπερβολικά ανοιχτή στη δυνατότητα της πληθυσμιακής ανταλλαγής που προσφέρεται από την παγκοσμιοποίηση.

Κύρια προβλήματα αυτής της εποχής είναι οι αγχώδεις διαταραχές, η δυσκολία δημιουργίας δεσμών, παθολογίες του εικονικού κόσμου, σωματική απευαισθητοποίηση.

Συχνές φράσεις στο γραφείο των ψυχοθεραπευτών και ιδίως από νέους ανθρώπους είναι: "Έκανα έρωτα με το αγόρι μου πρώτη φορά, και όμως δεν ένοιωσα τίποτα". "Σε μία συζήτηση στο internet νοιώθω ελεύθερος, αλλά με το κορίτσι μου δεν ξέρω τι να συζητήσω". "Κανείς δε με ενδιαφέρει στα αλήθεια".  

Πριν από είκοσι χρόνια ήταν δύσκολο να μείνει κανείς σε μία σχέση. Σήμερα είναι δύσκολο να νοιώσει κανείς τον εαυτό του σε μία σχέση.



Η Spagnuolo Lobb κλείνει πιστεύοντας πως:
H ψυχοθεραπεία σήμερα έχει ένα διττό ρόλο. Να ξανα-ευαισθητοποιήσει το σώμα και να βοηθήσει τους ανθρώπους να νοιώσουν αναγνωρισμένοι από τη ματιά του ισότιμου άλλου. 





*προσθήκη του Παναγιώτη Καλομοιράκη




Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Η Θεωρία Προσωπικότητας του Carl Rogers

του Παναγιώτη Καλομοιράκη                                                                                                                  Τάση Πραγμάτωσης- Οργανισμός           Ο Rogers , όπως και οι συνάδελφοί του Goldstein και Maslow ,  υποστηρίζει πως η μοναδική κινητήρια δύναμη του ανθρώπινου οργανισμού είναι η τάση για πραγμάτωση. Η τάση πραγμάτωσης ωθεί τον οργανισμό προς την επιβίωση, την εξέλιξη, την αυτονομία, βάσει των εγγενών χαρακτηριστικών του. Η τάση πραγμάτωσης είναι μία τάση που δεν μπορεί να αποκοπεί από τον οργανισμό αλλά δρα από τη γέννηση του ανθρώπου και συνεχίζει να δρα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του (Μπρούζος, 2004).

Η ψυχοκοινωνική ανάπτυξη

του Παναγιώτη Καλομοιράκη Βρεφική ηλικία Κατά τη βρεφική ηλικία ο άνθρωπος είναι απόλυτα εξαρτημένος από το οικογενειακό περιβάλλον για την ικανοποίηση των αναγκών του. Σύμφωνα με τη βιοκοινωνική θεωρία του Erikson, αν επιτευχθεί ικανοποιητικά αυτός ο στόχος, τότε το άτομο αναπτύσσει το συναίσθημα της βασικής εμπιστοσύνης. Αντίθετα, αναπτύσσει το αίσθημα της καχυποψίας και της ανασφάλειας (Παρασκευόπουλος, 1985). Στη βρεφική ηλικία δημιουργείται ο δεσμός της προσκόλλησης, που είναι «ο μακροχρόνιος συναισθηματικός δεσμός με ένα συγκεκριμένο άτομο» (Schaffer, 1996, σ. 32), συνήθως με τη μητέρα. Ο δεσμός αυτός επηρεάζει τη μετέπειτα ψυχολογική εξέλιξη του βρέφους ανάλογα με τον τύπο της προσκόλλησης που ανέπτυξε. Η ασφαλής προσκόλληση σχετίζεται με την κοινωνικότητα του παιδιού, τη θετική συμπεριφορά του, τη συναισθηματική του ωρίμανση κ.ά. (Λεοντάρη, 2000). Η Ainsworth (1995) σε έρευνα της παρατήρησε πως ο τύπος της προσκόλλησης είναι ανάλογος με την ευαισθησία και την ανταπόκρισ

Η προσωποκεντρική συμβουλευτική

του Παναγιώτη Καλομοιράκη Μερικά ιστορικά στοιχεία Μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα περίπου, η ψυχοθεραπεία αντλούσε τις μεθόδους της από τις θεωρίες των ψυχοδυναμικών και συμπεριφοριστικών σχολών. Στις 11 Δεκεμβρίου του 1940 , ο Carl Ransom Rogers, σε εισήγησή του στο Πανεπιστήμιο της Minnesota, παρουσίασε μια διαφορετική προσέγγιση, τη «μη κατευθυντική» συμβουλευτική (Μπρούζος, 2004). Σε αυτή τη θεραπεία « το άτομο και όχι το πρόβλημα, βρίσκεται στο επίκεντρο. Ο στόχος δεν είναι να λύθει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα αλλά να βοηθηθεί το άτομο να αναπτυχθεί, έτσι ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει το τωρινό πρόβλημα και τα μελλοντικά προβλήματα με έναν πιο ολοκληρωμένο τρόπο» (Rogers, 1942, σ.28). Από τότε, η εξέλιξη της «μη κατευθυντικής» συμβουλευτικής είναι αδιάλειπτη. Σήμερα απαντάται ως «προσωποκεντρική» προσέγγιση. 

Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία (ΓΣΘ)

του Παναγιώτη Καλομοιράκη Η ΓΣΘ ορίζεται ως «το σύνολο των θεραπευτικών τεχνικών που στοχεύουν στην τροποποίηση της συμπεριφοράς και των εσωτερικών διεργασιών (γνωσίες, φαντασίες, εκτιμήσεις καταστάσεων, συναισθήματα, βαθμός εγρήγορσης) που είναι υπεύθυνα ή επηρεάζουν τη συμπεριφορά που θέλουμε ν’ αλλάξουμε» (Μπουλουγούρης, 1996, σ. 156) . Η ΓΣΘ είναι μία δομημένη, συνεργατική θεραπεία που θέτει συγκεκριμένους στόχους. Απαιτεί την ενεργητική συμμετοχή τόσο του θεραπευτή, όσο και του θεραπευόμενου. Εστιάζει στο εδώ και τώρα και είναι βραχυπρόθεσμη. Ο θεραπευόμενος βοηθείται από το θεραπευτή να βρει τις γνωστικές παραποιήσεις του ώστε να αναπτύξει ένα εποικοδομητικότερο τρόπο αξιολόγησης των εμπειριών του (Χαρίλα, 1998) . Σύμφωνα με τον γνωσιακό θεραπευτή η συναισθηματική δυσφορία προκαλείται από τις αυτόματες σκέψεις του ατόμου, οι οποίες έχουν τη ρίζα τους στις πυρηνικές πεποιθήσεις. Οι πυρηνικές πεποιθήσεις έχουν σφαιρικό και άκαμπτο χαρακτήρα.  Η συνήθης διαδικασία της γνωσ